توضیحات عمومی تولوئن

TOLUENE

فرمول مولکولی:                                                          C₇H₈

CAS number:                                                        ۱۰۸-۸۸-۳

نام­های متداول دیگر:

Toluol تولول، methyl benzene  متیل بنزن ،Phenyl methane  فنیل متان، Anisen آنیسن ، متیل بنزول methyl benzol

کاربرد بصورت خلاصه:

از تولوئن در فرآیند تولید رنگ ها، تینرها، برق ناخن و لاک، چسب ها، جلادهنده ها، لاستیک، چاپ و دباغی چرم استفاده می شود و به عنوان حلال در صنعت رنگ و رزین کاربرد دارد.از تولوئن هم چنین در تولید بنزن، پلاستیک، نایلون، پلی یورتان وسنتز تری نیتروتولوئن(TNT)، بنزوئیک اسید، بنزوئیل کلراید و تولوئن دي ايزو سيانات استفاده می شود. با افزودن تولوئن، زایلن و بنزن به بنزين ، عدد اکتان را افزایش می دهند.

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی تولوئن

رنگ، بو، حالت فیزیکی و خصوصیات فیزیکی معروف تولوئن:

تولوئن مایعی شفاف، بدون رنگ و با بویی قابل تشخیص( بویی شبیه بوی تینرهای رنگ معمولی و آتش‌گیر) است. تولوئن به جهت قابلیت انحلال در حلال های دیگر، حلالی خوب و­­­ پرکاربردي است. این هیدروکربن آروماتیکی به صورت طبیعی در نفت خام و درخت تلو(درختی که درآمریکای جنوبی رشد می کند و در داروسازی و عطر سازی کاربرد دارد) یافت می شود و در فرآیند تولید کک از زغال سنگ، بنزين از نفت خام و تولید دیگر سوخت ها قابلیت تولید دارد. تولوئن ازگروه ترکیبات آروماتیک است و به عنوان یک ماده اولیه و همچنین حلال شیمیایی کاربرد دارد.

ايمني:

تولوئن قابلیت تبخیر از سطح مواد شیمیایی حاوی آن را دارد و در صورت استنشاق آن توسط انسان، به سرعت از طریق ریه ها به جریان خونی وارد می شود. در صورت لمس این ترکیبات شیمیایی نیز،تولوئن از طریق پوست به جریان خونی وارد می شود. تماس و یا استنشاق طولانی مدت این ماده می تواند سبب بروز آسیب هایی برسیستم عصبی از جمله سردرد، سرگیجه، بیهوشی و یا تاخیر در فرآیندهای ذهنی (کم هوشی و یا پرش ذهنی)گردد. ضعف در بینایی، شنوایی و عدم هماهنگی عضلات حرکتی از دیگر آسیب هاست.

تماس با این مواد در طول دوره بارداری باعث کاهش رشد و کم هوشی جنین می گردد. بیماری های مربوط به سیستم ایمنی بدن، کلیه و کبد نیز می توانند مربوط به تماس دائمی با این ترکیب شیمیایی باشند. بر اساس مطالعات اخیر در اروپا، میوه ها نیز حاوی مقادیری از تولوئن هستند که میزان آن در پوست میوه ها بیشتر است.(agency for toxic substances and disease registry)

خواص معروف:

تولوئن[۱] از هیدروکربن های آروماتیک است و به مقدار زیادی در قطران زغال سنگ یافت می‌شود. مایعی بی‌رنگ و آتش‌گیری است و به عنوان حلال در صنایع مختلفی چون رنگ و رزین کاربرد دارد از واکنش یدید متیل (CH₃I) با بنزن و آلومینیوم کلراید (AlCl₃) می‌توان آن را در شرایط آزمایشگاهی تولید کرد.

برای مقایسه تولوئن وبنزن باید گفت که خاصیت خواب آوری تولوئن از بنزن قوی تر است و خواص مزمن آن را ندارد و همچنین خاصیت تبخیر شوندگی تولوئن از بنزن کمتر است .

شرکت­های تولید کننده تولوئن

تولیدکنندگان ایرانی:

پتروشيمي اصفهان، پتروشيمي تبريز، پتروشيمي بندر امام، پتروشيمي بوعلي سينا، پتروشيمي نوري

تولیدکنندگان خارجی:

اين ماده به اندازه مصرف داخلي و صادرات در ايران توليد مي شود و واردات آن فقط در مقياس آزمايشگاهي انجام مي گردد.

واردات و صادرات تولوئن

آمار جهاني صادرات تولوئن در سال ۲۰۲۰ ميلادي

آمار جهاني واردات تولوئن در سال ۲۰۲۰ ميلادي

تولوئن یک هیدروکربن،آلی اشتعال پذیر و دارای حلقه ی بنزنی است که در گروه حلال های آروماتیک جای می گیرد و به عنوان یک محصول جانبی از تقطیر نفت خام به دست می آید. از حلال تولوئن به عنوان رقیق کننده در تولید رنگ، لاک پاک کن، چسب، مواد منفجره، کودها، آفت کش ها، فرآیند دباغی و چاپ روی چرم، رنگ مو و محصولات آرایشی ناخن استفاده می شود. از تولوئن به عنوان یک افزودنی در سوخت وسایل نقلیه ی موتوری جهت افزایش عدد اکتان استفاده می شود. از دیگر کاربردهای تولوئن، سنتز تری نیتروتولوئن (TNT)، تولید بنزوئیک اسید، بنزوئیل کلرید و تولوئن دی ایزوسیانات استفاده می شود.

برخی از بزرگترین تولیدکنندگان تولوئن در مقیاس جهانی عبارتند از:

• Sinopec
• Shell
• Reliance Industries
• ConocoPhillips
• Valero Energy
• BASF
• BP Chemicals
• Mitsui Chemicals
• Koch Industries
• JX Nippon Oil and Energy
• Chevron Phillips
• Nova Chemicals
• Sherwin-Williams
• Lyondell Basel
• Covestro
• JX Nippon Oil and Energy
• CHINA NATIONAL PETROLEUM
• EXXON-MOBIL CHEMICAL

میانگین قیمت تولوئن از سال ۲۰۲۱- ۲۰۱۵ :

 نوسانات قیمت جهانی نفت، تاثیر مستقیمی بر روی قیمت تولوئن دارد. نوسان زیاد قیمت جهانی نفت خام، بازار تولوئن را متلاطم و پیش بینی تغییرات آن را دشوار کرده است. در سال های ۲۰۱۸ و  ۲۰۱۹ دولت چین تصمیم می گیرد واردات تولوئن را کاهش دهد و با توسعه ی کارخانه ها میزان عرضه ی داخلی را افزایش دهد. در سال ۲۰۱۸ یوان چین نسبت به دلار آمریکا کاهش شدیدی داشت و واردات مقرون به صرفه نبودند.

از مضارف عمده تولوئن، افزایش عدد اوکتان بنزین است؛ در سال ۲۰۲۰ قیمت تولوئن و زایلن  به کمترین میزان قیمت خود در طی ۱۵-۱۴ سال گذشته سقوط کرده است. علت آن کاهش قیمت بنزین به زیر ۲۰۰ دلار در هر تن و کاهش تقاضا برای نفت خام به واسطه ی کاهش سفرها به دلیل ظهور ویروس کرونا و اعمال محدودیت ها است. شیوع ویروس نه تنها بازار تولوئن بلکه تمام صنایع و اقتصاد جهانی را مختل کرد. در سال ۲۰۲۱ با انجام واکسیناسیون و لغو بسیاری از محدودیت ها میزان سفر و هم چنین تولید صنایع افزایش یافت و از رکود خارج شد. همین موضوع موجب رشد قیمت ها در سال ۲۰۲۱ شد.

صنایع مصرف­ کننده این حلال؛

۱) به عنوان حلال در صنایع مختلف:

تولوئن حلال پرکاربردی است بدليل اينكه می تواند ترکیبات آلی زیادی را در خود حل کند.

۲) حلال رنگ و رزین :

تولوئن و اتیلن طی فرآیند آلکیلاسیون به اتیل تولوئن تبدیل شده و پس از هیدروژن زدایی از آن در تولید رزین های پلی استر غیراشباع استفاده می شود. تولوئن يكي از تركيبات اصلي در تينر هاي اپوكسي، پلي اورتان و فوري (نيترو سلولز) مي باشد. تولوئن يك تركيب هم حلال با الكل و استر است كه جهت رقيق سازي تينرهاي چاپ و رنگ قابل استفاده است. استفاده از تولوئن همچنين در تينر هاي سبك باعث تاخير در تبخير و در تينر هاي سنگين به عنوان عامل افزايش دهنده فشار بخار استفاده مي شود. فروش تولوئن اصفهان و تبريز

۴) صنعت چاپ:

از تولوئن به عنوان حلال در جوهر و رنگ و برای تمیز کردن تجهیزات قبل از پرینت های رنگی  نیز استفاده می شود. تولوئن همچنين از تركيبات اصلي در فرمولاسيون جوهر هاي چاپ است؛ حلال جوهر چاپ شامل سه جزء حلال اصلي، رقيق كننده و هم حلال است؛ تولوئن به عنوان هم حلال استر يا كتون قابل استفاده است همچنين به دليل قيمت نسبتاً مناسب رقيق كننده خوبي نيز مي باشد.

۵) صنعت پلیمر و پتروشيمي:

از تولوئن در فرآیند تولید بعضی از پلیمرها مانند پلی اورتان ها استفاده می شود. تولوئن همچنين ماده اوليه توليد تولوئن دي ايزو سيانات است TDI است كه خود ماده اوليه توليد پلي اورتان مي باشد. تنها توليد كننده TDI‌در ايران پتروشيمي كارون واقع در منطقه ويژه اقتصادي ماهشهر مي باشد.

۶) لاک پاک کن:

تولوئن یکی از ترکیبات اصلی لاک پاک کن ها است، زیرا مانع از انحلال دیگر مواد مانند رزین ها و نرم کننده ها می شود.تولوئن استفاده شده در لاک پاک کن باید غلظتی کمتر از ۵۰% داشته باشد. این ترکیب هم چنین در لاک ناخن به منظور پوشش دهی بهتر ناخن استفاده می شوند. فروش تولوئن toluene

۷) لوازم آرایشی:

از تولوئن به عنوان یک واسطه در تولید بنزوئیک اسید استفاده می شود که در فرآیند تولید عطر، صابون، کرم و لوسیون ها کاربرد دارد. (international agency for research on cancer)

۸) صنعت دارو:

از تولوئن به عنوان حلال تركيبات دارويي ايبوبروفن، گابانتين، مورفين، اپينفرين و آمفيتامين ها استفاده مي شود. همچنين تولوئن غير حلال خوبي براي كريستاليزاسيون در محيط آبيست.

سهم هر صنعت از مصرف این ماده چقدراست؟

تقریبا ۵۰% از تولوئن مصرفی، برای تولید بنزن طی فرآیند هیدرودی آلکیلیشن، ۲۰%  از آن برای تولید زایلن، ۱۲% به عنوان حلال در صنعت رنگ و رزین، چسب، لاستیک، پوشش دهنده ها و وینیل ارگانوسول و ۱۰% از آن برای مصارف گوناگون نظیر سنتز موادشیمیایی و یا داروها استفاده می شود. ۸% از آن نیز جهت تولید تولوئن دي ايزو سيانات (TDI) استفاده می شود.

فرايند توليد تولوئن

جهت مطالعه در مورد فرايند هاي رنگبري و خالص سازي تولوئن به سايت شركت صنايع شيميايي سبز پارسيان مراجعه فرماييد

روش­های مختلف تولید:

تولوئن طی روش ریفرمینگ کاتالیستی از ترکیب BTEX (بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلن)گرفته می شود. در حالی که بیشترین مقدار تولوئن طی فرآیند ریفورمینگ کاتالیستی یا پیرولیز بنزين گرفته می شود، بازهم مقادیری از تولوئن در مخلوط BTEX باقی مانده و قابل بازیابی نیستند.  تقریبا ۱۵% از تولوئن تولیدی، به واسطه ی پیرولیز بنزين  طی فرآیند تولید اتیلن و پروپیلن جداسازی می شود. ۴% تولوئن موجود حاصل قطران زغال سنگ و ۱% از آن نیز، محصول جانبی فرآیند تولید استایرن می باشد. فروش تولوئن ريكاوري

تولوئن سال های متمادی از بنزن تولید شده کارخانه های کک سازی و همچنین از برش های نفتی  سبک بدست امده است و امروزه تقریبا تولوئن به طورعمده از نفت و در پتروشیمی ها تولید میگردد.

فرايند بازيافت تولوئن را در سايت شركت صنايع شيميايي سبز پارسيان مطالعه فرماييد

نحوه بسته ­بندی و فروش تولوئن

بشکه یا فله

گریدها:

تولوئن در سه گرید ۹،۹۹ ،۹۸ و ۸۵ درصد توسط پتروشیمی های ایران عرضه می شود که گرید ۸۵   و ۹۸ توسط پتروشیمی تبریز و گرید ۹۹،۹ توسط پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی اصفهان تولید می شوند.

جنس و حجم و جرم بشکه:فروش تولوئن در  بشکه های فلزی ۱۸۰ كليويي

فله بصورت ۲۳ تن در مخازن كربن استيل بارگيري مي شود.